کافئین « Caffeine » مادهای است که در مواد مصرفی روزانه ما وجود دارد و اثرات مختلفی روی بدن ما میگذارد از قبیل : افزایش هوشیاری ، کاهش خستگی و بهبود تمرکز .
در حقیقت ، بیشترین مصرف کافئین « Caffeine » در جهان مربوط به صنایع دارویی میباشد اما از آنجایی که مصرف آن در جهان به طور گستردهای وجود دارد ، ما در این مقاله علمی قصد داریم حقایقی جالب و شنیدنی در مورد این ماده به شما ارائه دهیم و به برخی سوء تفاهمات پاسخ دهیم و در مورد آنها شفاف سازی کنیم . در ادامه با قهوه ایلیا همراه باشید .
کافئین چیست ؟
شاید نخستین سوالی که راجع به این ماده به ذهن شما میرسد این باشد که کافئین « Caffeine » چیست و ساختار آن چگونه است ؟ سازمان جهانی غذا و دارو ( FDA ) کافئین را ، هم به عنوان یک دارو و هم یک ماده غذایی اعتیاد آور ( در صورت مصرف زیاد ) معرفی کرده است . کافئین در نسخههای دارویی ، بعنوان دارویی برای رفع خستگی ، خواب آلودگی و همچنین کمک به اثرات درد ناشی از مصرف برخی داروها تجویز میشود .
فرمول شیمیایی کافئین C8H10N4O2 است و متعلق به یک گروه از داروها بنام ” تحریک کنندههای سیستم اعصاب مرکزی ” میباشد و میتواند به ترمیم مشکلات عصبی و ذهنی کمک کند.
در آمریکا ، بیشتر از 90 درصد افراد بالغ بطور منظم کافئین مصرف میکنند یعنی بطور میانگین بیشتر از 200 میلی گرم در روز .
کافئین « Caffeine » در چه چیزهایی یافت میشود ؟
کافئین بطور طبیعی در برگ ، دانه و یا میوهی بیشتر از 60 گونهی گیاهی در جهان یافت میشود که برخی از آنها شامل موارد زیر میباشد :
- دانه درخت قهوه
- برگ درخت چای
- مغز دانه درخت کولا ( درختی در آفریقا )
- دانه درخت کاکائو
- دانه درخت گوارانا ( درختی در برزیل )
- و چندین درخت دیگر در مناطق مختلف جهان
Caffeine بعنوان یک محافظ برای گیاهان عمل میکند و حشراتی را که قصد تغذیه از این گیاهان دارند را از بین میبرد .
کافئین ، تنها از ویژگیهای چای ، قهوه و شکلات نیست و میتواند به انواع ژله ها ، کلوچه ها ، شربت و شیره ، آب و ترکیبات بیشتری نیز اضافه شود . در مورد ضررهای احتمالی ” کافئین اضافه شده ” برای بدن ، سازمان جهانی غذا و دارو ( FDA ) تحقیقاتی را بخصوص بر روی کودکان و نوجوانان انجام داده است که نتیجه این تحقیق ، امن بودن آن را نشان میدهد.
” نوشیدنی های انرژی زا ” بعنوان ماده دیگری که حاوی Caffeine هستند امروزه بطور گسترده ای در تجارت کاربرد دارد که اکثرا توسط جوانان استفاده میشود .
کافئین حتی به عنوان یک محرک به نوعی از شیرینی بنام مارشمالو ، تخمه آفتابگردان و دیگر عصرانههای سبک نیز اضافه میشود .
مقدار کافئین موجود در محصولات :
به منظور سلامتی افراد بالغ ، سازمان جهانی غذا و دارو ( FDA ) مقدار 400 میلی گرم کافئین ( حدود 4 یا 5 فنجان قهوه در روز ) را توصیه کرده است ، این مقدار به عنوان مقداری که اثرات جانبی منفی و خطرناک ندارد تعیین شده است .
مقدار Caffeine موجود در غذاها و نوشیدنیهای رایج ، به شرح زیر است :
قهوه دمی : 102 تا 200 میلی گرم به ازای هر فنجان
قهوه فوری : 27 تا 173 میلی گرم به ازای هر فنجان
قهوه بدون کافئین : 3 تا 12 میلی گرم به ازای هر فنجان
چای دمی به روش آمریکایی : 40 تا 120 میلی گرم به ازای هر فنجان
چای دمی وارداتی : 25 تا 110 میلی گرم به ازای هر فنجان
چای فوری : 28 میلی گرم به ازای هر فنجان
چای سرد کنسرو شده : 22 تا 36 میلی گرم به ازای 360 میلی لیتر از این چای
نوشابه : 36 تا 71 میلی گرم به ازای 360 میلی لیتر نوشابه
نوشابه بدون کافئین : 0 تا 12 میلی گرم به ازای 360 میلی لیتر نوشابه بدون کافئین
کاکائو : 3 تا 13 میلی گرم به ازای هر فنجان
شکلات شیری : 3 تا 6 میلی گرم به ازای 30 میلی لیتر نوشیدنی از این شکلات
شکلات تلخ : 25 میلی گرم به ازای 30 میلی لیتر نوشیدنی از این شکلات
کافئین چگونه بر روی بدن ما اثر میگذارد ؟
اگرچه کافئین به عنوان یک نوشیدنی و یا دارو مصرف میشود ، اما بر روی کارکرد بدن و مغز تاثیرگذار است. Caffeine پس از گذشت چیزی حدود 45 دقیقه از طریق خون و بافتهای بدن جذب میشود . از نظر مولکولی کافئین شبیه به Adenosine ( آدنوزین یک ماده شیمیایی است که در تمامی سلولهای بدن وجود دارد ) میباشد . در مغز انسان adenosine به عنوان سیستم عصب مرکزی ، عامل کاهش دهندهی فعالیتهای بدنی است . در شرایط معمولی آدنوزین با کاهش فعالیت سیستم عصبی ، خواب را تشدید میکند و فعالیت بدن را کاهش میدهد. آدنوزین همچنین بخاطر افزایش جذب اکسیژن در طول مدت زمان خوابیدن ، از بزرگ شدن رگهای خونی درون مغز جلوگیری میکند . در هنگام بیداری سطح آدنوزین در مغز ، هر 1 ساعت یکبار افزایش پیدا میکند .
عملکرد Caffeine در سلولهای بدن مانند adenosine میباشد .
برخلاف آدنوزین ، کافئین کارایی سلولها را کاهش نمیدهد و در واقع به مبارزه با گیرایی آدنوزین میپردازد و در نتیجه به جای کاهش فعالیت سلولها ، سرعت عملکرد آنها افزایش پیدا میکند ، به همین دلیل است که پس از مصرف کافئین حس هشیاری و شادابی بدن افزایش پیدا میکند .
Caffeine اجازه نمیدهد adenosine رگهای خونی مغز را باز کند بنابراین رگها منقبض میشوند و همین امر دلیل استفاده از کافئین بعنوان دارویی برای تسکین سردرد میباشد .
آیا کافئین اعتیاد آور است ؟
مطالعات نشان داده است که کافئین این برتری را نسبت به دیگر داروها دارا میباشد که در حالت مصرف معمول در گذرگاههایی از مغز که مربوط به اعتیاد هستند فعال نمیشود و محققان به این نتیجه رسیده اند که اگر Caffeine به مقدار متعادل مصرف شود بعنوان یک داروی اعتیاد آور به حساب نمیآید . اما این نکته را فراموش نکنید که مصرف بالای آن میتواند اعتیادآور باشد .
فواید کافئین برای سلامتی بدن :
تحقیقات نشان داده است که Caffeine میتواند تاثیرات مثبتی را روی بدن ما بگذارد ، برخی از این تاثیرات عبارتند از :
- کاهش وزن بدن
- کاهش اشتها برای لاغری
- سوزاندن کالریهای اضافه بدن
- افزایش ضریب هوشیاری
- افزایش کارایی بدن برای انجام تمرینات ورزشی
- بهبود عملکرد مغز
- بهبود عملکرد حافظه
- بهبود عملکرد جگر و روده بزرگ
- کاهش خطر برخی از بیماریهای چشمی مانند آب مروارید
- جلوگیری از سرطان پوست و دهان و گلو
- جلوگیری از بروز سنگ کلیه
- کاهش پوکی استخوان ( بخصوص در خانمها )
- کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع دوم
[idea] کافئین موجود در قهوه و سرطان پوست [/idea]
اثرات جانبی و تداخلات دارویی Caffeine :
مصرف بسیار زیاد کافئین ( بیشتر از 500-600 میلی گرم در روز ) ممکن است باعث اثرات مخربی بر روی بدن انسان شود :
- فراموشی ( در افراد مسن ، بخصوص در زنان بالای 80 سال )
- عصبانیت
- بیقراری و پریشانی
- بداخلاقی و زود رنجی
- ناراحتی معده
- اسهال
- سرگیجه
- حالت تهوع
- افزایش ضربان قلب
- لرزش ماهیچه ها
- خواب پریشان شبانه
- قند خون
- کافئین پس از گذشت 1 ساعت به بالاترین سطح خود در خون میرسد و به مدت 4 تا 6 ساعت در بدن باقی میماند . کافئین برخی اوقات اسید موجود در معده را افزایش داده و سبب سوزش معده یا قلب میشود .
- همچنین کافئین حجم ادرار را افزایش داده و باعث کاهش سطح آب بدن و الکترولیتهایی مانند پتاسیم و سدیم میگردد . البته افراد گوناگون از این نظر با هم متفاوت هستند .
- مصرف بسیار بالای کافئین ممکن است باعث بروز مشکلاتی بسیار جدی برای بدن و حتی مرگ شخص بشود .
[alert style=”success”] حتما مطالعه کنید : اینفوگرافیک : چه مقدار قهوه شما را به کام مرگ میفرستد ؟ [/alert]
مصرف کافئین در دوران بارداری :
تحقیقات بر روی انسانها نشان داده است که مصرف بالای کافئین ( بیش از 300 میلی گرم یعنی حدود سه فنجان قهوه در روز ) در زنان باردار ، ممکن است باعث افزایش خطر سقط جنین ، افزایش ضربان قلب در جنین و یا کاهش رشد آن در رحم شود . توصیه شده است در دوران بارداری مقدار مصرفی کافئین خود را تا کمتر از 200 میلی گرم در روز کاهش دهید .
- در آخر ذکر این نکته ضروری است که مطالعات نشان داده است مصرف نوشیدنیهای حاوی Caffeine در حد متعادل تاثیر زیادی بر این مشکلات نمیگذارد .
کافئین همچنین ممکن است با داروهای زیر تداخل داشته باشد :
- داروهای مربوط به انعقاد و پلاکت خون
- داروهای هورمونی
- Theophylline
- Carbamazepine
- Cimetidine | Tagamet
- Clozapine | Clozaril
- Dipyridamole | Persantine
- Disulfiram | Antabuse
- Ethosuximide
- Felbamate
- Valproate
- Flutamide | Eulexin
تعدادی از مواد معدنی و گیاهان دارویی نیز ممکن است با Caffeine تداخل داشته باشند :
- کلسیم
- منیزیوم
- کراتین
- شبدر قرمز
- Danshen ( نوعی گیاه دارویی چینی )
- Echinacea (نوعی گیاه دارویی که در قسمت شرقی و مرکزی آمریکای شمالی یافت میشود )
- Ephedra ( نوعی گیاه دارویی )
- Kudzu ( نوعی گیاه دارویی در منطقه فیلادلفیای آمریکا )