کافئین «Caffeine» ماده‌ای است که در مواد مصرفی روزانه ما وجود دارد و اثرات مختلفی روی بدن ما می‌گذارد از قبیل : افزایش هوشیاری ، کاهش خستگی و بهبود تمرکز .برای همین هست که بسیاری از ما به دنبال قهوه کافئین بالا هستیم.
در حقیقت، بیشترین مصرف کافئین «Caffeine» در جهان مربوط به صنایع دارویی است. اما از آنجایی این ماده برای عموم مردم بیشتر از طریق قهوه به دست می آید، در این مقاله قصد داریم به آن بپردازیم.
کافئین چیست؟
شاید نخستین سوالی که راجع به این ماده به ذهن شما می‌رسد این باشد که کافئین « Caffeine » چیست و ساختار آن چگونه است؟ برای همین هم قبل از اینکه ببینیم کدام قهوه کافئین بالا دارد، بهتر است ابتدا با خوده کافئین آشنا شویم.
سازمان جهانی غذا و دارو (FDA) کافئین را هم به عنوان یک دارو و هم یک ماده غذایی اعتیاد آور (در صورت مصرف زیاد) معرفی کرده است. کافئین در نسخه‌های دارویی، بعنوان دارویی برای رفع خستگی، خواب آلودگی و همچنین کمک به اثرات درد ناشی از مصرف برخی داروها تجویز می‌شود .
فرمول شیمیایی کافئین C8H10N4O2و متعلق به یک گروه از داروها بنام ”تحریک کننده‌های سیستم اعصاب مرکزی” است و می‌تواند به ترمیم مشکلات عصبی و ذهنی کمک کند.
در آمریکا، بیشتر از 90 درصد افراد بالغ بطور منظم کافئین مصرف می‌کنند. یعنی بطور میانگین بیشتر از 200 میلی گرم در روز .
اما کافئین « Caffeine » در چه چیزهایی یافت می‌شود؟
کافئین بطور طبیعی در برگ، دانه و یا میوه بیشتر از 60 گونه گیاهی در جهان یافت می‌شود که برخی از آنها شامل موارد زیر است :
- دانه درخت قهوه
- برگ درخت چای
- مغز دانه درخت کولا ( درختی در آفریقا )
- دانه درخت کاکائو
- دانه درخت گوارانا ( درختی در برزیل )
- و چندین درخت دیگر در مناطق مختلف جهان
Caffeine همچنین به عنوان یک محافظ برای گیاهان عمل می‌کند و حشراتی را که قصد تغذیه از این گیاهان دارند را از بین می‌برد.
کافئین، تنها از ویژگی‌های چای ، قهوه و شکلات نیست و می‌تواند به انواع ژله ها، کلوچه ها، شربت و شیره، آب و ترکیبات بیشتری نیز اضافه شود. در مورد ضررهای احتمالی ”کافئین اضافه شده” برای بدن، سازمان جهانی غذا و دارو (FDA) تحقیقاتی را بخصوص بر روی کودکان و نوجوانان انجام داده است که نتیجه این تحقیق ، امن بودن آن را نشان می‌دهد. ” نوشیدنی های انرژی زا” به عنوان ماده دیگری که حاوی کافئین هستند. امروزه بطور گسترده ای در تجارت کاربرد دارد که اکثرا توسط جوانان استفاده می‌شود .
کافئین حتی به عنوان یک محرک به نوعی از شیرینی بنام مارشمالو، تخمه آفتابگردان و دیگر عصرانه‌های سبک نیز اضافه می‌شود .
مقدار کافئین موجود در محصولات :
به منظور سلامتی افراد بالغ، سازمان جهانی غذا و دارو (FDA) مقدار 400 میلی گرم کافئین (حدود 4 یا 5 فنجان قهوه در روز ) را توصیه کرده است. این مقدار به عنوان مقداری که اثرات جانبی منفی و خطرناک ندارد تعیین شده است .البته درباره قهوه کافئین بالا باید کمتر از این حد باشد.
مقدار Caffeine موجود در غذاها و نوشیدنی‌های رایج ، به شرح زیر است :
- قهوه دمی : 102 تا 200 میلی گرم به ازای هر فنجان
- قهوه فوری : 27 تا 173 میلی گرم به ازای هر فنجان
- قهوه بدون کافئین : 3 تا 12 میلی گرم به ازای هر فنجان
- چای دمی به روش آمریکایی : 40 تا 120 میلی گرم به ازای هر فنجان
- چای دمی وارداتی : 25 تا 110 میلی گرم به ازای هر فنجان
- چای فوری : 28 میلی گرم به ازای هر فنجان
- چای سرد کنسرو شده : 22 تا 36 میلی گرم به ازای 360 میلی لیتر از این چای
- نوشابه : 36 تا 71 میلی گرم به ازای 360 میلی لیتر نوشابه
- نوشابه بدون کافئین : 0 تا 12 میلی گرم به ازای 360 میلی لیتر نوشابه بدون کافئین
- کاکائو : 3 تا 13 میلی گرم به ازای هر فنجان
- شکلات شیری : 3 تا 6 میلی گرم به ازای 30 میلی لیتر نوشیدنی از این شکلات
- شکلات تلخ : 25 میلی گرم به ازای 30 میلی لیتر نوشیدنی از این شکلات
کافئین چگونه بر روی بدن ما اثر می‌گذارد؟
اگرچه کافئین به عنوان یک نوشیدنی و یا دارو مصرف می‌شود، اما بر روی کارکرد بدن و مغز تاثیرگذار است. کافئین پس از گذشت چیزی حدود 45 دقیقه از طریق خون و بافت‌های بدن جذب می‌شود. از نظر مولکولی کافئین شبیه به Adenosin آدنوزین (یک ماده شیمیایی که در تمامی سلول‌های بدن وجود دارد) است.
در مغز انسان آدنوزین به عنوان سیستم عصب مرکزی، عامل کاهش دهنده فعالیت‌های بدنی است. در شرایط معمولی آدنوزین به خصوص در با کاهش فعالیت سیستم عصبی، خواب را تشدید می‌کند و فعالیت بدن را کاهش می‌دهد. آدنوزین همچنین بخاطر افزایش جذب اکسیژن در طول مدت زمان خوابیدن، از بزرگ شدن رگ‌های خونی درون مغز جلوگیری می‌کند. در هنگام بیداری سطح آدنوزین در مغز ، هر 1 ساعت یکبار افزایش پیدا می‌کند .
اما عملکرد کافئین در سلول‌های بدن مانند آدنوزین است. به عبارتی دیگر، برخلاف آدنوزین ، کافئین کارایی سلول‌ها را کاهش نمی‌دهد و در واقع به مبارزه با گیرایی آدنوزین می‌پردازد و در نتیجه به جای کاهش فعالیت سلول‌ها، سرعت عملکرد آنها افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل است که به خصوص در قهوه کافئین بالا، پس از مصرف کافئین حس هوشیاری و شادابی بدن افزایش پیدا می‌کند .
کافئین همچنین اجازه نمی‌دهد آدنوزین رگ‌های خونی مغز را باز کند. بنابراین رگ ها منقبض می‌شوند و همین امر دلیل استفاده از کافئین بعنوان دارویی برای تسکین سردرد است.
آیا کافئین اعتیاد آور است؟
شاید با خودرن یک قهوه کافئین بالا بترسید که به آن معتاد شوید. اما مطالعات نشان داده است که کافئین این برتری را نسبت به دیگر داروها داراست که در حالت مصرف معمول در گذرگاه‌هایی از مغز که مربوط به اعتیاد هستند، فعال نمی‌شود و محققان به این نتیجه رسیده اند که اگر کافئین به مقدار متعادل مصرف شود، به عنوان یک داروی اعتیاد آور به حساب نمی‌آید. اما این نکته را فراموش نکنید که مصرف بالای آن می‌تواند اعتیادآور باشد.
فواید کافئین برای سلامتی بدن :
اما خوردن قهوه کافئین بالا اگر متعادل باشد، مفید است. تحقیقات نشان داده است که کافئین می‌تواند تاثیرات مثبتی را روی بدن ما بگذارد. برخی از این تاثیرات عبارتند از :
- کاهش وزن بدن
- کاهش اشتها برای لاغری
- سوزاندن کالری‌های اضافه بدن
- افزایش ضریب هوشیاری
- افزایش کارایی بدن برای انجام تمرینات ورزشی
- بهبود عملکرد مغز
- بهبود عملکرد حافظه
- بهبود عملکرد جگر و روده بزرگ
- کاهش خطر برخی از بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید
- جلوگیری از سرطان پوست و دهان و گلو
- جلوگیری از بروز سنگ کلیه
- کاهش پوکی استخوان ( بخصوص در خانم‌ها )
- کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع دوم
اثرات جانبی و تداخلات دارویی کافئین:
مصرف بسیار زیاد کافئین (بیشتر از 500-600 میلی گرم در روز) ممکن است باعث اثرات مخربی بر روی بدن انسان شود :
- فراموشی (در افراد مسن، بخصوص در زنان بالای 80 سال)
- عصبانیت
- بی‌قراری و پریشانی
- بداخلاقی و زود رنجی
- ناراحتی معده
- اسهال
- سرگیجه
- حالت تهوع
- افزایش ضربان قلب
- لرزش ماهیچه ها
- خواب پریشان شبانه
- قند خون
کافئین پس از گذشت 1 ساعت به بالاترین سطح خود در خون می‌رسد و به مدت 4 تا 6 ساعت در بدن باقی می‌ماند. کافئین برخی اوقات اسید موجود در معده را افزایش داده و سبب سوزش معده یا قلب هم می‌شود. همچنین کافئین حجم ادرار را افزایش داده و باعث کاهش سطح آب بدن و الکترولیت‌هایی مانند پتاسیم و سدیم می شود. البته افراد گوناگون از این نظر با هم متفاوت هستند. مصرف بسیار بالای کافئین ممکن است باعث بروز مشکلاتی بسیار جدی برای بدن و حتی مرگ شخص بشود .
مصرف کافئین در دوران بارداری :
قهوه کافئین بالا برای زنان باردار خطرناک است. تحقیقات بر روی انسان‌ها نشان داده است که مصرف بالای کافئین (بیش از 300 میلی گرم یعنی حدود سه فنجان قهوه در روز) در زنان باردار، ممکن است باعث افزایش خطر سقط جنین، افزایش ضربان قلب در جنین و یا کاهش رشد آن در رحم شود. توصیه شده است در دوران بارداری مقدار مصرفی کافئین خود را تا کمتر از 200 میلی گرم در روز کاهش دهید.
به هر حال ذکر این نکته ضروری است که مطالعات نشان داده است مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین در حد متعادل تاثیر زیادی بر این مشکلات نمی‌گذارد .
اما کافئین همچنین ممکن است با داروهای زیر تداخل داشته باشد :
- داروهای مربوط به انعقاد و پلاکت خون
- داروهای هورمونی
- Theophylline
- Carbamazepine
- Cimetidine | Tagamet
- Clozapine | Clozaril
- Dipyridamole | Persantine
- Disulfiram | Antabuse
- Ethosuximide
- Felbamate
- Valproate
- Flutamide | Eulexin
تعدادی از مواد معدنی و گیاهان دارویی نیز ممکن است با کافئین تداخل داشته باشند :
- کلسیم
- منیزیوم
- کراتین
- شبدر قرمز
- Danshen نوعی گیاه دارویی چینی
- Echinacea نوعی گیاه دارویی که در قسمت شرقی و مرکزی آمریکای شمالی یافت می‌شود
- Ephedra نوعی گیاه دارویی
- Kudzu نوعی گیاه دارویی در منطقه فیلادلفیای آمریکا
کدام قهوه کافئین بالا دارد؟
در این قسمت می رسیم به عواملی که بر مقدار کافئین موجود در انواع قهوه ها اثر دارند و اینگونه می توانیم قهوه کافئین بالا را تشخیص دهیم.
مشاهده کنید: انواع قهوه تازه رست عربیکا در فروشگاه اینترنتی قهوه ایلیا
تاثیر رست قهوه در میزان کافئین
ابتدا به سراغ رست یا تفت قهوه می‌رویم. بسیاری از قهوه نوشان بر این باورند که هرچه قهوه رنگ تیره‌تر و یا دارک باشد، میزان کافئین بیشتری در خود جای داده است. البته نوشیدنی تهیه شده از قهوه با درجه رست دارک، غلیظ و سنگین خواهد بود، اما میزان کافئین بسیار کمتری نسبت به قهوه با درجه رست روشن یا لایت دارد.
قهوه به خودی خود دارای کافئین زیادی است و در زمان رست در اثر گرما مقادیری از کافئین خود را از دست می‌دهد و به عبارت دیگر کافئین قهوه می سوزد. حال هرچه این دما بیشتر و مدت زمان آن طولانی‌تر باشد، کافئین بیشتری از قهوه کاسته می‌شود که این امر در قهوه های دارک مشهود است.
عکس این امر هم صحیح است. یعنی قهوه با درجه رست یا روشن‌تر میزان کافئین بیشتری در خود دارد. در زمان حرارت دیدن قهوه، میزان رطوبت و تراکم قهوه کاهش پیدا می‌کند. هرچه رطوبت و تراکم قهوه کمتر شود، میزان کافئین نیز کمتر خواهد شد و هرچه رطوبت قهوه بیشتر باشد دانه تراکم بیشتری خواهد داشت و در نتیجه کافئین بیشتری نیز در دانه باقی خواهد ماند.
تاثیر روش تهیه در میزان کافئین
تاثیر روش تهیه در میزان کافئین قهوه بسیار بیشتر از تاثیر درجه رست است. در زمینه تهیه قهوه یک اصل وجود دارد که می‌گوید هرچه زمان تماس قهوه با آب بیشتر باشد کافئین بیشتری در قهوه تهیه شده به وجود میآید و به عبارتی قهوه کافئین بالا خواهیم داشت.
در این میان یک شات اسپرسو که از حدود 30 گرم قهوه تهیه شده است، حاوی 40 میلی گرم کافئین است و این درحالی است که یک فنجان قهوه دمی 350 گرمی، حاوی 120 میلی‌گرم کافئین است. اما اگر بخواهیم این دو قهوه (اسپرسو و قهوه دمی) را به میزان گرم به گرم مقایسه کنیم، قهوه اسپرسو دارای مقادیر بیشتر کافئین است.
ولی واقعیت این است که در هر بار استفاده یک شات اسپرسو (40 گرم قهوه) مصرف می‌شود و قهوه دمی در حد یک فنجان ( 350 گرم ) مصرف می‌شود. پس بنابراین قهوه دمی میزان کافئین بیشتری دارد.
در مودر قهوه سرد دم نیز هنوز شک وجود دارد. چراکه می گویند آب داغ باعث بیشتر حل شدن کافئین می شود و در نتیجه با در نظر گرفتن مقدار مساوی قهوه، یک قهوه دمی به روش داغ کافئین بیشتری نسبت به سرد دم دارد. اما از آن طرف هم به دلیل مدت طولانی مجاورت آب و قهوه در روش سرد دم، م یتوان گفت کافئین زیادی در آب حل می شود.
به هر حال با اطمینان نمی توان گفت قهوه سرد دم کافئین بیشتری نسبت به روش های داغ دارد و به عبارتی یک قهوه کافئین بالا است.
تاثیر نوع قهوه بر کافئین
همانطور که می‌دانیم دو نوع قهوه ربوستا و عربیکا مصرف بیشتری دارند. در این میان قهوه ربوستا کافئینی حدود دو برابر قهوه های عربیکا دارد. همین امر هم باعث می‌شود قهوه ربوستا طعمی تلختر نسبت به نوع عربیکا پیدا کند. در دنیا مصرف قهوه عربیکا به دلیل تلخی کمتر و عطر و طعم بیشتری که نسبت نوع ربوستا دارد بیشتر است. اما در ایران به دلیل ذائقه متفاوت بیشتر از قهوه ربوستا استفاده می‌شود. در ترکیبات قهوه‌های برند نیز بیشتر قهوه عربیکا وجود دارد.
مشاهده کنید: انواع قهوه تازه رست ربوستا در فروشگاه اینترنتی قهوه ایلیا
نتیجه گیری
اگر بخواهیم یک جمع بندی مختصر از بحثمان داشته باشیم، باید بگوییم که یک قهوه کافئین بالا عمدتا از نژاد ربوستا با رست مدیوم یا لایت است که به روش های اسپرسو یا دمی (فرنچ پرس بهتر است) با آب داغ درست می شود.
هرچند قهوه را نباید فقط به خاطر کافئین خورد و می توان از آن لذت های بیشتری برد.
به نظر شما کدام قهوه فوری کافئین بیشتری داره ؟ من خودم از دیویدف اسپرسو ۵۷ استفاده می کنم آیا کافیینش بالاس؟!
قهوه فوری کافئینش کمتره میکس روبوستا بگیر
من از روبوستاهای قهوه ایلیا و الفا کافه خیلی راضی بودم
قشنگ یه فنجون صبح بخوری تا شب انرژی داری