آیا قهوه انرژی زا است خواب آور؟! در جواب قطعا همه خواهند گفت که نوشیدن قهوه باعث شادابی بیشتر در شما میشود و حتما قهوه انرژی زا است. این جمله را حتما تا به حال بارها شنیدهاید! اما شاید راجع به اینکه قهوه باعث آرامش شما میشود نیز شنیده باشید. اما واقعیت چیست؟! در عمل پس از نوشیدن قهوه چه واکنشی در بدن شما صورت خواهد گرفت؟! شادابی و سرحال شدن یا آرامش و خوابیدن؟! باید گفت که در این مورد باورهای مختلفی در بین مردم وجود دارد و برای همین هم در این مطلب قصد داریم از نظر علمی این موضوع را بررسی کنیم و در نهایت متوجه شویم که واکنش بدن ما نسبت به نوشیدن قهوه چگونه است؟! به عبارتی می خواهیم بدانیم قهوه انرژی زا است یا می تواند باعث آرامش و حتی خواب هم شود؟
کافئین قهوه انرژی زا و خواب آور
کافئین مادهای است که در بسیاری از مواد وجود دارد و به عنوان یک ماده محرک شناخته شده است. با توجه به نوع قهوه نیز مقادیر مختلفی از کافئین در انواع قهوهها وجود دارد. ورود کافئین به بدن شما باعث میشود سیستمهای عصبی بدن واکنش نشان داده و تحریک شوند. در نتیجه این تحریک سلولهای بدن بیش از پیش فعال شده و این باعث میشود در انجام کارها سریعتر و پر انرژیتر شوید. بطور کلی کافئین مادهای انرژی زاست و از همین رو هم به طر پیش فرض همه باور دارند که قهوه انرژی زا بوده و می تواند در انجام کارها به ما کمک کند.
حتی پزشکان نیز به بیمارانی که مشکل خواب راحت و یا فشار خون بالا دارند توصیه میکنند مصرف کافئین را کاهش دهند و یا بطور کلی قطع کنند.
اما آیا میدانستید در حقیقت کافئین میتواند به خواب راحت شما نیز کمک کند؟!!
ممکن است با خواندن جمله بالا اندکی تامل کنید و در عین حال متعجب شوید! زیرا همواره هنگامی که اسم کافئین به گوشمان میخورد، انرژی زا بودن آن نیز به یاد ما میآید .
اگر این موضوع را بدانید که پس از نوشیدن قهوه چه اتفاقی در بدن خواهد افتاد، دیگر از این موضوع تعجب نخواهید کرد !
کافئین فعالیت هورمون آدنوزین را در بدن متوقف میکند و عملکرد هورمونهای اپینفرین و کورتیسول که باعث بوجود آمدن انرژی بیشتر در بدن شما میشوند، را افزایش میدهد و این عمل سبب هوشیارتر شدن شما میشود .
مبارزه کافئین و آدنوزین
آدنوزین هورمونی است که فعالیت سیستم بدن را کاش میدهد و به شما کمک میکند تا احساس آرامش داشته باشید و هنگامی که خیلی خسته هستید نیز به شما کمک میکند شاداب تر باشید .
در واقع پس از مصرف قهوه، واکنش متقابلی بین کافئین و آدنوزین در بدن اتفاق میافتد .
مشاهده کنید: قهوه ترک مولتی کافئین ایلیا
هنگامی که کافئین وارد بدن میشود، فعالیت این هورمون متوقف میشود. اما بدن نیز برای جبران این کمبود شروع به تولید بیشتر آدنوزین میکند .
اما هنگامی که کافئین (Caffeine) از بدن خارج میشود چه اتفاقی خواهد افتاد؟! کافئین مادهای است که تاثیر آن روی بدن شما تقریبا کوتاه مدت است و هنگامی که از بدن خارج میشود، مقدار زیادی از هورمونهای آدنوزین که برای مقابله با کافئین تولید شده است در بدن باقی میماند .
حالا خودتان میتوانید تصور کنید چه اتفاقی خواهد افتاد! این مقدار انبوه از هورمونهای خوابآور و آرامشبخش در بدن شما باعث میشود که احساس آرامش بینظیری به شما دست بدهد و دلتان بخواهد که هرچه سریعتر به خوابی عمیق فرو بروید.
جالب است که هرچه مقدار مصرف قهوه بیشتر باشد، بدن نیز برای مقابله با ورود کافئین تعداد بیشتری از هورمونهای آرامبخش را تولید میکند و این باعث ایجاد حالت خواب آلودگی بیشتری در شما میشود.
در نتیجه همزمان با اینکه قهوه انرژی زا بوده، می تواند خواب آور هم باشد. هرچند این فرآیند کمی پیچیده است و شاید روی بدن ها مختلف، تاثیرات یکسانی نداشته باشد.
ادرار آور بودن قهوه
بطور کلی قهوه مادهای ادرار آور است. اگر شما بصورت منظم قهوه مصرف میکنید متوجه هستید که راجع به چه چیزی صحبت میکنیم. در واقع پس از مصرف قهوه، مدت زمان زیادی طول نمیکشد که احساس رفتن به دستشویی به شما دست بدهد. اگر مصرف قهوه شما بالاست نیز ممکن است این عمل مرتبا تکرار شود. بنابراین قهوه به سرعت از بدن شما خارج خواهد شد و این همان دلیلی است که باعث میشود کافئین اثری کوتاه مدت روی بدن شما داشته باشد .
این موضوع سبب کاهش مایعات بدن شما نیز میشود و اگر شما پس از نوشیدن قهوه، آب ننوشید یا در طول روز مصرف قهوه شما بالا باشد، منبع ذخیره آب در بدن شما به سرعت از بین میرود و بدن بیآب خواهد شد .
در نتیجه کم آبی بدن، غلظت خون بالا میرود و در نتیجه خون به آرامی در رگهای شما جریان مییابد. این باعث کاهش رسیدن اکسیژن و دیگر مواد غذایی مفید به بخشهای مختلف بدن شامل مغز نیز میشود .
و در نهایت،کاهش اکسیژن در اندامهای حیاتی بدن بخصوص در مغز، باعث میشود به سرعت احساس خستگی و خوابآلودگی به سراغ شما بیاید.
مطالعه کنید: کدام قهوه کافئین بیشتری دارد؟
بنابراین اگر قهوه را به این منظور مصرف میکنید که شما را تا مدت زیادی بیدار نگه دارد بهتر است این کار را انجام ندهید. زیرا همانگونه که گفته شد اثر کافئین روی بدن کوتاه مدت است و هرچه بیشتر نیز قهوه مصرف کنید کافئین زودتر خارج میشود.
پس بطور کلی :
نوشیدن قهوه بیشتر = ادرار بیشتر = کم آب شدن بدن = کاهش اکسیژن بدن = احساس خستگی و خوابآلودگی
اگر راحت خوابیدن برای شما مشکل است، نوشیدن 1 فنجان قهوه چندین ساعت قبل از خواب، میتواند به عنوان دارویی مناسب برای شما به کار رود .
نتیجه اینکه هرچند قهوه انرژی زا است و در همان ابتدا و برای مدتی احساس پر انرژی بودن بهتان دست می دهد، اما به پس از بین رفتن اثر کافئین در بدنتان هم توجه کنید.
سلامتی با نوشیدن قهوه
همانطور که اشاره شد، قهوه هم میتواند به عنوان مادهای انرژی زا و شادابی بخش و هم به عنوان مادهای آرامبخش استفاده شود که این موضوع بستگی به زمان نوشیدن قهوه دارد .
قهوه در کوتاه مدت انرژی زاست و چندین ساعت پس از مصرف نیز برای شما بسیار آرامبخش خواهد بود. بنابراین توصیه میشود قهوه را هرگز قبل از اینکه به رختخواب بروید استفاده نکنید زیرا سبب بیخوابی شما خواهد شد.
اینکه قهوه این دو خاصیت را با هم دارد میتواند بسیار جالب باشد. علاوه بر این موضوع قهوه خواص فوقالعاده دیگری را نیز دارد که به چند مورد آن به اختصار اشاره میکنیم :
- سوزاندن چربی
- انرژی زا بودن قهوه
- بهبود هوشیاری و میزان تمرکز
- کاهش خطر ابتلا به دیابت
- مبارزه با افسردگی
- پیشگیری از برخی سرطانها
آیا هنوز هم برای نوشیدن قهوه احتیاج به دلایل بیشتری دارید؟!
اگر بخواهیم از این بخش مقاله نتیجه گیری کنیم، باید بگوییم که کافئین به عنوان یک ماده محرک شناخته میشود که مصرف آن در ابتدای روز برای شما بسیار انرژی زا است، اما پس از چندین ساعت نتیجهی معکوس میدهد و باعث خوابآلودگی شما میشود .
چرت قهوه چیست؟
حال که فهمیدین قهوه انرژی زا و خواب آور بودن را با هم دارد، بیایید ببینیم می توان این دو مورد را با هم ترکیب کرد. برای همین در این قسمت می خواهیم به موضوع دیگری درباره قهوه و خواب بپردازیم و آن چرت قهوه (Coffee Nap) است.
زمانی که انسان احساس خواب آلودگی میکند بهترین کاری که میتواند انجام دهد تا هوشیاری خود را به دست بیاورد، چرت زدن است. اما در زندگی روزمره انسان امروزی زمانی برای چرت زدن بسیار کم است. بنابراین مردم به نوشیدن قهوه روی آوردند و با نوشیدن قهوه هوشیاری خود را به دست آوردند. اما آیا تا به حال به خوابیدن در حالی که قهوه نوشیده باشید فکر کردهاید؟ به عبارتی روشی بهتر از خواب و قهوه برای هوشیاری، چرت قهوه است.
چرت قهوه، انرژی انسان را بیشتر از یک فنجان قهوه و یا خواب به تنهایی تشدید می کند. دلیل تشدید انرژی انسان این است که زمانی که قهوه نوشیده میشود، مولکول های کافئین به جای مولکول های آدنوزین بر روی جایگاه آن قرار گرفته و از خواب آلودگی بدن جلوگیر میکند. در زمان خواب نیز مولکول های آدنوزین به طور طبیعی از بدن دفع شده و مقادیر آن کاهش مییابد. بنابراین زمانی که شما حدود 20 دقیقه به خواب بروید، مقادیر آدنوزین در خون شما بسیار کاهش مییابد و این به معنی جایگاههای بیشتر خالی برای مولکول های کافئین است.
اما بهترین قسمت چرت قهوه این است که نه تنها باعث هوشیاری بیشتر شما خواهد شد، بلکه باعث صرفه جویی در وقت نیز میشود. برخی اوقات مشغله انسان به قدری است که فرصت خواب یا چرت به مدت طولانی را نخواهد داشت و برای این که انرژی مورد نیاز بدن را تامین کند، حداقل به یکی دو ساعت خواب نیاز خواهد داشت. اما بعد از چرت قهوه، انرژی بدن معاد یک خواب طولانی خواهد بود.
حال تنها کاری که فرد برای چرت قهوه باید انجام دهد نوشیدن یک فنجان قهوه و خوابیدن به مدت حدود 20 دقیقه است. در این حالت حتی لازم نیست به خوابی عمیق نیز فرو بروید و فقط کافی است بدن در حالت استراحت بوده و ضربان قلب و تنفس به آهستگی انجام شود. در اینصورت چرت قهوه موفق بوده است. پس از بیداری بسیار شاد و سرزنده خواهید بود. میتوانید خود امتحان کنید تا ببینید می توان تاثیر یک قهوه انرژی زا را با چرت زدن بیشتر کرد.
بهترین ساعت های نوشیدن قهوه
حال که درباره اینکه قهوه انرژی زا است یا خواب آور و همچنین اینکه بهترین روش برای استفاده همزمان از قهوه و خواب، چرت قهوه است، بهتر است ببینیم چه ساعاتی از روز برای نوشیدن قهوه مناسب است.
حال اگر شما صرفا قهوه را به عنوان یک نوشیدنی و برای تفریح و طعم آن مینوشید و برای شما هیچ اهمیتی ندارد که میزان کافئین و تاثیرات آن برای بدن شما چه مقدار هست، می توانید از خواندن این قسمت دست بکشید. ولی اگر برایتان میزان کافئین و تاثیرات قهوه مهم است و یا اینکه چه زمانی برای نوشیدن قهوه مناسبتر است تا شما را سرحال کند، با ما همراه باشید.
اگر از آن دسته افراد هستید که صبح زود بلافاصله بعد از بیدار شدن به سراغ نوشیدن قهوه میروید تا با مصرف قهوه سرحال شوید، دیگر این کار را انجام ندهید. زمانی که صبح از خواب بیدار میشوید، سیستم داخلی بدن خود به خود در حال برنامه ریزی برای سرحال کردن شما است و نوشیدن قهوه میتواند مضر باشد. در این زمان، میزان کورتیزول بدن شما به حداکثر خود رسیده است، پس به جای اینکه به طرف قهوه بروید، دوشی بگیرید، مسواک بزنید، نرمش کنید و به زندگی روزانه خود بپردازید و تقریبا بعد از بیدار شدن از خواب به مدت یک ساعت صبر کنید و سپس قهوه نوش جان کنید.
حال شاید با خود بگویید که اگر مقدار کورتیزول بدن بسیار بالا است و من کافئین نیز مصرف کنم حتما روزی فوق العاده خواهم داشت و بسیار سرحال و شاداب خواهم بود. ولی حقیقت این است که کافئین و کورتیزول با یکدیگر همکاری نمیکنند و ممکن است مسئله جوابی عکس دهد.
موثرترین زمان نوشیدن قهوه
کافئین و کورتیزول مانند آب و آتش هستند و هیچ صمیمیتی با یکدیگر ندارند. حتی با وجود این که کافئین باعث افزایش سطح کورتیوزل بدن میشود. زمانی که در زمان آغاز روز و بعد از بیداری از خواب کورتیزول بدن به شدت در حال کارکردن برای سرحال کردن بدن است، در این حالت اگر قهوه مصرف شود، کافئین تاثیر چندانی برروی بدن نخواهد گذاشت. چرا که کورتیزول بدن در حد نهایی خود است.
کورتیزول بدن انسان معمولا در ساعت 12 الی 1 بعد از ظهر و 5:30 الی 6:30 صبح در اوج خود قرار دارد. (البته این زمان در افراد مختلف میتواند متغیر باشد) و مصرف قهوه در این زمان چندان تاثیری بر بدن انسان نخواهد داشت. بهتر این است که یک تا دو ساعت بعد از فروکش کردن مقدار کورتیزول بدن، قهوه مصرف شود تا کافئین بتواند به خوبی فعالیت کند و بدن سرحال و شاداب شود.
به عبارتی دیگر، وقتی قهوه انرژی زا است که جایی برای فعالیت داشته باشد و کورتیزول دیگر کارش را کرده باشد.
میزان کافئین در قهوه
همانطور که میدانیم میزان کافئین در قهوه به عوامل متعددی بستگی دارد که از آن جمله نحوهی تهیه قهوه، نوع قهوه، نحوهی فرآوری و… اشاره کرد. اما با این حال طبق اعلام سازمان بین المللی قهوه (ICO)، قهوه تهیه شده توسط دستگاههای فیلتری اتوماتیک حاوی 115 میلیگرم کافئین در هر 140 گرم قهوه است. این در حالی است که قهوه فوری حاوی 65 میلیگرم در هر 140 گرم قهوه است.
همچنین در روشهای همجواری مانند فرنچ پرس، در هر 140 گرم قهوه تهیه شده 80 میلیگرم کافئین وجود دارد. این مقادیر از فنجان به فنجان متغیر است و فقط این یک عدد میانگین است.
تاثیرات فیزیولوژیکی کافئین
میزان تاثیرات کافئین بر سیستم عصبی انسان بسته به مقادیر دوز مصرفی آن متغیر است و هرچه کافئین بیشتری مصرف شود، تاثیر آن بیشتر خواهد بود. همانطور که گفته شد، کافئین باعث مسدود شدن انتقال دهندههای عصبی به نام آدنوزین میشود. آدنوزین مسئول رساندن پیام در سیستم عصبی است که باعث میشود فرد احساس خستگی کند و فعالیت مغز آهسته شود.
زمانی که آدنوزین مسدود شود، بدن شروع به تولید آدرنالین میکند که ترشحات آدرنالین در بدن باعث افزایش ضربان قلب، افزایش دمای بدن، افزایش فشار خون و قند آن میشود.
حدودا 15 تا 45 دقیقه طول میکشد که بعد از مصرف قهوه، کافئین خون به بالاترین سطح خود برسد. کافئین حدودا نیمه عمری 5 تا 6 ساعته درون بدن دارد. به این معنی که پنج یا شش ساعت طول میکشد تا میزان کافئین خون در بدن به نیمه برسد. بنابراین اگر شما در ساعت 7 صبح، قهوهای با میزان 250 میلیگرم کافئین مصرف کنید، تا ساعت 1 بعد از ظهر مقدار کافئین موجود در بدن شما حدودا 125 میلیگرم است. نیمه عمر کافئین برای افراد سیگاری فقط 3 ساعت است و این دلیل نوشیدن و مصرف زیاد قهوه توسط افراد سیگاری است.
نتیجه گیری
در کل می توان گفت، اول اینکه دیر وقت قهوه ننوشید. اگر ساعت 10 شب به رختخواب میروید، باید در ساعت 12 ظهر قهوه خود را مصرف کنید که براساس نیمه عمر کافئین در بدن، در ساعت 10 شب مقدار کافئین درون بدن شما باید به مقدار بسیار کمی تقلیل یافته باشد.
دوم اینکه میزان امن بدن خود را بشناسید. به این معنی که بدانید مصرف چه مقدار قهوه برای شما مشکل ساز نخواهد بود و باعث تنشهای عصبی در شما نخواهد شد. این مقدار برای افراد معمولی حدود 300 تا 400 میلیگرم در روز است. چراکه بیخوابی شدید یکی از مشکلات مصرف بیش از حد قهوه است.
در آخر هم اینکه به محض بیدار شدن از خواب قهوه مصرف نکنید. مطالعات نشان داده که مصرف قهوه بعد از یک تا دو ساعت بعد از بیدار شدن میتواند بهترین نتیجه را به شما بدهد.